چینه سنگی و چینه زیستی سازند چهل کمان در شرق و مرکز حوضه رسوبی کپه داغ

سازند چهل کمان یکی از توالی های کربناته حوضه رسوبی کپه داغ است که از شرق تا غرب حوضه بیرون زدگی دارد. در این تحقیق چهار برش چینه شناسی سطح الارضی از این سازند در شرق (پدلی)، برش الگو (ناودیس چهل کمان)، مرکز (کارناوه) و غرب (جوزک) حوضه رسوبی کپه داغ اندازه گیری شده است. علاوه بر این، دو برش تحت الارضی در چاههای 58 و 59 میدان گازی خانگیران نیز مورد مطالعه قرار گرفته است. سازند چهل کمان عمدتاً از سنگ آهک، دولومیت و بین لایه هایی از کنگلومرا، ماسه سنگ، شیل و رسوبات تبخیری تشکیل شده است. این سازند به طور همشیب بر روی سازند سیلیسی آواری پسته لیق و در زیر شیلهای زیتونی سازند خانگیران قرار گرفته است. ضخامت سازند چهل کمان در برش پدلی 220 متر، در برش الگو 230 متر، در برش کارناوه 290 متر و در برش جوزک 40 متر اندازه گیری شده است. مطالعات دیرینه شناسی منجر به شناسایی 31 گونه متعلق به 33 جنس از فرامینیفرهای کفزی بزرگ، 25 گونه متعلق به 18 جنس از فرامینیفرهای کفزی کوچک و 11 گونه از فرامینیفرهای پلانکتون متعلق به 5 جنس شده است. در برش جوزک گونهfasciculithus tympaniformis, chiasmolithus danicus متعلق به نانوپلانکتونهای آهکی شناسایی شده است که به ترتیب شاخص پالئوسن زیرین (دانین) و میانی (سلاندین) برای سازند چهل کمان و پالئوسن فوقانی (تانتین) برای قاعده سازند خانگیران در این برش است. بر مبنای شناسایی فرامینیفرهای کفزی بزرگ در برشهای الگو و پدلی ، بیوزون هایidalina sinjarica range zone, coskinolina rajkae zone (sbz3) و ranikothalia sindensis partial range zone معرفی شده اند. در برش الگو بیوزون (globanomalina chapmani interval zone) در قاعده سازند خانگیران شناسایی شده است. در برش کارناوه برمبنای فرامینیفرهای کفزی بزرگ بیوزون idalina sinjarica range zone و globanomalina chapmani assemblage zone بر مبنای فرامینیفرهای پلانکتون موجود قسمت فوقانی سازند چهل کمان و قاعده ی سازند خانگیران معرفی شده است. همچنین در برشهای پدلی و الگو رسوبات این سازند با miscellanea-kathina assemblage zone (شماره 43 از بیوزون wynd) قابل انطباق و مقایسه است. در برش جوزک بر مبنای فرامینیفرهای پلانکتون، acarinina soldadoensis assemblage zone معرفی گردید. بر مبنای این نتایج، سن سازند چهل کمان در برشهای الگو و پدلی سلاندین-ایپرزین، در برش کارناوه سلاندین تا تانتین و در برش جوزک دانین تا سلاندین پیشنهاد می شود. به احتمال زیاد مرز پالئوسن-ائوسن در دو برش پدلی و الگو به صورت ناپیوستگی فرسایشی است، اما در برش های کارناوه و جوزک این مرز به احتمال زیاد در سازند خانگیران واقع شده است. در چاههای 58 و 59 میدان گازی خانگیران نیز سن سازند چهل کمان پالئوسن میانی تا فوقانی (سلاندین-تانتین) پیشنهاد می گردد. بر این اساس سن سازند چهل کمان در نواحی مختلف حوضه کپه داغ متغیر است، به طوریکه در غرب (برش جوزک) و مرکز حوضه (برش کارناوه) نسبت به سایر برشهای چینه شناسی مورد مطالعه قدیمی تر است. بر اساس مطالعات سنگ شناسی، 17 رخساره کربناته و سه رخساره آواری (ماسه سنگ آهکی، کنگلومرای آهکی و شیل) در رسوبات سازند چهل کمان شناسایی شده است که در 4 مجموعه رخساره ای a، b، c و d قرار می گیرند. این رخساره ها در محیط های دریای باز، پشته های سدی، لاگون و پهنه جزرومدی در یک رمپ نهشته شده است. بر مبنای آنالیز چینه نگاری سکانسی سازند چهل کمان در برشهای پدلی و الگو،4 سکانس رسوبی شناسایی شده است که این سکانسها توسط سه مرز سکانسی از نوع فرسایشی و یک مرز سکانسی از نوع غیرفرسایشی تفکیک شده اند. برش کارناوه از سه سکانس رسوبی تشکیل شده است که توسط 1 مرز سکانسی نوع اول و دو مرز سکانسی نوع دوم از همدیگر تفکیک شده اند. توالی های رسوبی سازند چهل کمان دربرش جوزک تنها از دو سکانس رسوبی تشکیل شده است که توسط 2 مرز سکانسی غیرفرسایشی از یکدیگر جدا شده اند. مطالعه پالینوفاسیس در سه برش پدلی، الگو و کارناوه نشان داده است که در برش پدلی تنها پالینوماسرال ها (خرده های چوب، فیتوکلاست ها، اسپور و پولن) وجود دارند که حاکی از عمق بسیار کم در شرق حوضه است. در برش های کارناوه و الگو علاوه بر آن، عناصر دریایی و som نیز وجود دارند که بسیاری از پالینومورف ها در حال تبدیل شدن به som هستند و موید از زیاد بودن اکسیژن محیط است که با حضور فرامینیفرهای کفزی بزرگ که در شرایط الیگوتروفیک فراوان هستند، همخوانی دارد. بر مبنای مطالعات پالینوفاسیس، کم عمق شدگی محسوسی را میتوان از مرکز به سمت شرق حوضه مشاهده کرد. در توالی های سازند چهل کمان به فراوانی می توان حضور گاستروپودها را مشاهده کرد که جنس های tectus sp., turritella sp., globularia sp. بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده اند. جنس globulariaمتعلق به خانواده ampullinidae از گاستروپودهای کفزی مهم در محیط های دریایی و لب شور کم عمق در طی پالئوژن بوده اند. تعداد زیادی از گاستروپودهای خانواده ampullinid ها در سنگهای کربناته وجود دارند که نشان دهنده رسوبگذاری در آبهای گرم و کم عمق و لب شور در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیری است. بر مبنای مطالعات پالئواکولوژی شرایط الیگوتروفیک (مواد غذایی پائین و اکسیژن بالای محیط) را میتوان در زمان نهشته شدن سازند چهل کمان در نظر گرفت.